مراقبت‌های دوران بارداری به طور کلی شامل مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات پیشگیرانه، مصرف مکمل‌های ویتامینی و مواد مغذی، تغذیه سالم، ورزش مناسب، استراحت کافی، جلوگیری از استفاده از دخانیات و الکل، حفظ بهداشت دهان و دندان، پوشیدن لباس‌های راحت و مناسب برای بارداری و … است. در این مقاله قصد داریم شما را با نکات مهم هنگام بارداری آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
✅ تغذیه در دوران بارداری
تغذیه در دوران بارداری بسیار مهم است و باید به خوبی برنامه ریزی شود. در این دوره، نیاز بدن به مواد مغذی افزایش می‌یابد و تأمین این نیاز باعث سلامت مادر و جنین خواهد شد. در زیر به برخی اصول تغذیه در دوران بارداری اشاره شده است:
- مصرف غذاهای پرمقدار پروتئین، فسفر، کلسیم، آهن و ویتامین D
- مصرف غذاهای حاوی فولات (بعضاً با نام B9 شناخته می‌شود) که به رشد سلول‌های جنین کمک می‌کند.
- استفاده از چند وعده غذای کوچک به جای یک وعده غذای سنگین.
- خوردن صبحانه همواره الزامی است.
- استفاده از منابع سالم چرب (مثل روغن هسته خرما). دقت کنید که این چربی‌ها، چربی‌های طبیعی و مفید هستند.
- استفاده از منابع پروتئین گوشتی و گیاهی
- مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بالا (مثل سبزیجات و میوه‌ها)
- استفاده از آب به مقدار کافی.
- اجتناب از مصرف الکل، قهوه و سایر نوشیدنی‌های حاوی کافئین.
- اجتناب از خوردن ماهی حاوی جیوه بالا (مثل تن، ماهی قزل‌آلا و هامور)
- استفاده از مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی به دستور پزشک
✅ اهمیت مصرف مکمل در دوران بارداری
مصرف مکمل در دوران بارداری بسیار مهم است زیرا در این دوران نیاز بدن به تغذیه مناسب و کافی برای رشد و توسعه جنین و حفظ سلامت مادر بسیار بالاست. مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب امگا ۳ و ۶، پروتئین، فولات، آهن و کلسیم در دوران بارداری به عنوان یک پشتوانه تغذیه‌ای کامل و مناسب شناخته شده است. به خصوص اینکه ممکن است سلیقه برخی افراد به گونه‌ای باشد که سبزیجات یا مواد پروتئینی همچون گوشت را مصرف نکند و یا اینکه حداقل در دوران بارداری از مصرف این مواد احتمال کند. در چنین وضعیتی، باید مکمل مصرف شود که کمبود این ریزمغذی‌ها جبران شود.
برخی از فواید مصرف مکمل در دوران بارداری عبارت‌اند از:
- حفظ سلامت جنین
مصرف مناسب و کافی تغذیه در دوران بارداری باعث رشد سالم جنین و پایدار شدن سطح هورمون‌های زنان در دوران حاملگی می‌شود.
- پشتوانه قوي سيستم ايمني
با تأمين نياز‌های روزانۀ غذائي با مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها، سيستم ايمني بدن قوي‌تر خواهد شد.
- کاهش خطر بروز بیماری‌های قلبی
مصرف مناسب و کافی اسیدهای چرب امگا ۳ و ۶ در دوران بارداری باعث کاهش خطر بروز بیماری‌های قلبی در مادر و جنین می‌شود.
- پشتوانه قوي سلامت استخوان
با تأمین نياز‌های روزانۀ غذائي به کلسيم و ویتامین D استخوان‌های جنین و مادر قوي‌تر خواهند شد.
- پشتوانه قوي سلامت رشد
با تأمین نياز‌های روزانۀ غذائي به پروتئین، سلول‌های جنین به صورت صحیح رشد خواهند کرد.
- کاهش خطر نقص عضو
مصرف مناسب فولات در دوران بارداری باعث کاهش خطر نقص عضو در جنین می‌شود.
✅ چه کارهایی در ماه اول بارداری نباید انجام داد؟
در ماه اول بارداری، بهتر است از انجام کارهای زیر خودداری کنید:
- مصرف داروهای بدون نظر پزشک
در صورت نیاز به مصرف دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
- مصرف الکل و سیگار
مصرف الکل و سیگار در هر مرحله‌ای از بارداری ضرر دارد ولی در ماه اول بسیار حائز اهمیت است چراکه جنین شما هنوز شکل نگرفته است و با مصرف الکل، احتمال بروز مشکلات کروموزومی و عقب ماندگی‌ها بسیار بالاتر از سایر مراحل بارداری است
- استفاده از سونا و جکوزی
استفاده از سونا و جکوزی در ماه‌های اول بارداری توصیه نمی‌شود چون ممکن است به عفونت مبتلا شوید.
✅ تغییرات عاطفی زنان باردار
زنان باردار تغییرات عاطفی متفاوتی را تجربه می‌کنند. این تغییرات شامل احساسات خوشحالی، نگرانی، استرس و حتی افسردگی ممکن است. در زیر به برخی از تغییرات عاطفی زنان باردار پرداخته شده است:
- خوشحالی
بسیاری از زنان باردار در طول دوره بارداری خود خوشحال هستند. این به دلایل مختلف است، مانند فکر کردن به نوزادشان و شاد بودن به خاطر فکر کردن به آینده.
- نگرانی
زمان بارداری باعث شده است که زنان نگران تغذیه، سلامت و رشد نوزاد خود شوند. همچنین، تغیرات فزاینده در بدن و حجم خون باعث مشکلات جسمانی و نگران کننده در طول دوره بارداری ممکن است.
- استرس
تغیرات جسمانی و عاطفی در طول دوره بارداری ممکن است باعث استرس شود. همچنین، نگرانی در مورد آینده و تغیراتی که بعد از تولد نوزاد رخ خواهد داد، باعث استرس و نگرانی می‌شود.
- افسردگی
بسیاری از زنان باردار با افسردگی مواجه می‌شوند. علت این افسردگی ممکن است به دلایل فزاینده هورمون‌های بارداری، تغیرات جسمانی و عاطفی، و همچنین فکر کردن بیش از حد به آینده و منفی نگری است.
با توجه به تغیرات عاطفی زنان باردار، حمایت همسر، خانواده و دوستان و در صورت لزوم، پشتیبانی پزشک بسیار مهم است.
✅ نکات مهم بارداری در سه ماه اول
- مراجعه به پزشک
برای اطمینان از سلامتی خود و جنین، باید در ابتدای بارداری به پزشک مراجعه کنید و تمامی تست‌ها و سونوگرافی‌های لازم را انجام دهید.
- تغذیه سالم
در این مرحله، تغذیه سالم و مناسب بسیار مهم است. شامل مصرف مواد غذایی غنی از فولات، آهن، کلسیم و پروتئین است.
- استفاده از ویتامین‌ها
در صورت نیاز، پزشک شما ممکن است به شما ویتامین‌های خاص را توصیه کند.
- استراحت کافی
در این مرحله، استراحت کافی بسیار مهم است. شما باید به خودتان فرصت دهید تا با تغذیه مناسب و استراحت کافی، جسم خود را برای رشد جنین آماده کنید.
- جلوگیری از عفونت
در صورت عفونت‌گیر شدن، باید به پزشک خود مراجعه کنید و درمان مناسب را انجام دهید.
- جلوگیری از استفاده از مواد مخدر و الکل
در این مرحله، باید از استفاده از مواد مخدر و الکل خودداری کنید، زیرا این مواد باعث آسیب به جنین و سلامتی شما خواهند شد.
- تمرینات ساده
تمرینات ساده و منظم، همچون پیاده‌روی، یوگا و شنا، برای حفظ سلامت جسمانی شما بسیار مفید هستند. با این حال، قبل از هرگونه تمرین باید با پزشک خود مشورت کنید و سعی کنید تمرینات سنگین که برای جنین پرخطر هستند را انجام ندهید.
❌ کارهای ممنوعه در دوران بارداری
در دوران بارداری، برخی کارها و فعالیت‌ها ممکن است برای سلامت مادر و جنین ضرر داشته باشند. برای اینکه بفهمید چه کارهایی در بارداری خطرناک است، موارد زیر را در نظر داشته باشید.
- مصرف الکل
مصرف الکل در دوران بارداری باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و نقص عضوی در جنین می‌شود.
- سیگار کشیدن
سیگار کشیدن باعث کاهش جريان خون در بدن و نقص تأمين اكسيژن به جنين شده و باعث افزايش خطر نقص عضوي، كم وزني، پيش زايمان و مرگ نوزاد در رحم يا پس از تولد مي‌گردد.
- استفاده از مواد مخدر
استفاده از مواد مخدر همچون هروئین، کوکائین و… در دوران بارداری باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و نقص عضوی در جنین می‌شود.
- استفاده از داروهای بدون نسخه پزشک
استفاده از داروهای بدون نسخه پزشک در دوران بارداری باعث افزایش خطر نقص عضوی در جنین و پيامدهاي ديگر مي‌گردد.
- تماس با مواد شيميايي
تماس با مواد شيميايي، مانند رنگ‌ها، حلال‌ها و … باعث افزايش خطر نقص عضوي در جنین و پس از تولد می‌گردد.
- تماس با حشرات آفت کشیده شده
تماس با حشرات آفت کشیده شده، مانند سموم حشرات، باعث افزايش خطر نقص عضوي در جنین و پس از تولد می‌گردد.
- فعالیت‌های ورزشی سخت
فعالیت‌های ورزشی سخت، مانند بلند کردن وزنه‌های سنگین، باعث افزایش خطر نقص عضوی در جنین می‌شود. برای مثال ممکن است جنینی با قلب یا کلیه ناقص متولد شود.
✅ مراقبت‌های دوران بارداری هفته به هفته
دوران بارداری یکی از مهمترین دوران در زندگی یک زن است و نیاز به مراقبت‌های خاص دارد. در اینجا مراقبت‌های هفته به هفته دوران بارداری را برای شما توضیح می‌دهیم:
✔️ هفته 1-4
در این دوره، شما باید به سلامت خود و جنین خود توجه کنید. باید از مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر خودداری کنید.
✔️ هفته 5-8
در این دوره، جنین شروع به رشد کرده و قلبش شروع به ضربان دادن کرده است. شما باید با پزشک خود ملاقات کنید و آزمایش‌های لازم را انجام دهید.
✔️ هفته 9-12
در این دوره، جنین شروع به حرکت کردن و حساس‌تر شده است.
✔️ هفته 13-16
در این دوره، جنین شروع به تشخیص صوتی قلب دارد و شما می‌توانید جنین خود را بشنوید.
✔️ هفته 17-20
در این دوره، جنین مجددا شروع به رشد کرده و شما می‌توانید جنسیت جنین خود را بفهمید.
✔️ هفته 21-24
در این دوره، جنین شروع به حرکت کردن و ضربان قلبش قابل شنیدن است.
✔️ هفته 25-28
در این دوره، جنین به طور کامل تشکیل شده است و قادر به زیست خارج از رحم است.
✔️ هفته 29-32
در این دوره، جسم شما به طور نامطلوب تغییر می کند و شما باید به سلامت خود توجه کنید چون به زایمان نزدیک شده‌اید.
❌ میوه‌های ممنوعه در دوران بارداری
در دوران بارداری، برخی از میوه‌ها ممکن است مضر باشند و باید به دلیل حفظ سلامتی جنین و مادران باردار از مصرف آنها خودداری شود. در زیر به برخی از این میوه‌ها اشاره شده است:
- آناناس
حاوی آنزیم بروملین است که ممکن است باعث تحریک رحم شود و در نتیجه باعث سقط جنین شود.
- خربزه
: حاوی فولات کمتر است که در دوران بارداری بسیار مهم است. خربزه میوه‌ای است که می‌تواند موجب بروز حساسیت شدید شود که برای زنان باردار خطرناک است.
- گوجه فرنگی
حاوی اسید سالسيليک است که در صورت مصرف زياد، باعث خطراتي همچون خون‌ريزي و نارسائي كبدي در نوزاد خواهد شد.
- انبه
حاوی بسیاری از ویتامین‌ها و مواد مغذی است، اما در صورت مصرف زیاد ممکن است باعث تحریک رحم شود و باعث سقط جنین شود.
✅ رابطه جنسی در دوران بارداری
رابطه جنسی در دوران بارداری ممکن است برای برخی زنان امن باشد، اما برای دیگران ممکن است با خطراتی همراه باشد. در صورتی که بارداری به طور طبیعی پیش رود و هیچ مشکل جدی وجود نداشته باشد، رابطه جنسی در حین بارداری امکان‌پذیر است. با این حال، در صورت وجود مشکلات پزشکی مانند خطر قبل از زایمان، خونریزی، عفونت گوارش یا عفونت دستگاه تناسلی، رابطه جنسی توصیه نمی‌شود.
علاوه بر این، در صورت وجود خطرات دستگاه تولید مثل (بخصوص در سه‌ماهه اول)، پزشک شاید به شما توصیه کند که رابطه جنسي را به تعويق بياندازید. همچنین، در صورت وجود علائم نامطلوب مثل سكتگي يا خستگي شدید پس از رابطه جنسي، بهتر است از رابطه جنسي خودداري كنيد.
به طور کلی، قبل از هرگونه فعالیت جنسی در دوران بارداری، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و نظرات و توصیه‌های او را در نظر بگیرید.
✅ ورزش در دوران بارداری
ورزش‌هایی که باعث افزایش فشار خون، تنفس سریع و شدید، تکان‌های شدید بدن و احتمال آسیب به شکم و رحم می‌شوند، در بارداری مضر هستند. به علاوه، ورزش‌هایی که نیاز به تعادل و استحکام بالای بدن دارند، مانند اسکی، سوارکاری، پرش با ترامپولین و ورزش‌هایی که نیاز به حرکات سریع دارند مانند بوکس، کاراته و فوتبال نیز در بارداری مضر هستند.
ورزش‌های مناسب در بارداری عبارتند از:
- پیاده روی
پیاده روی باعث افزایش قوت قلب و رگ‌ها می‌شود و عضلات را تقویت می‌کند.
- شنا
شنا چربی را از بین می‌برد و عضلات را قوت می‌دهد.
- دوچرخه سواری
دوچرخه سواری باعث قوت گیری عضلات پا می‌شود و فشار خون را کاهش می‌دهد.
- یوگا
یوگا باعث آرامش و استراحت بدن می‌شود و در عین حال، عضلات دست و پا را منقبض می‌کند.
- تمرینات تنفسی
تمرینات تنفسی باعث کاهش استرس و اضطراب مادران باردار می‌شود. قبل از هرگونه فعالیت ورزشی در بارداری، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
آیا ورزش در بارداری مضر است؟
این ادعا کاملاً نادرست است. برعکس، ورزش در دوران بارداری بسیار مفید و حتی ضروری است. ورزش در این دوره می‌تواند به بهبود سلامتی مادر و جنین کمک کند، علائم ناخوشایند را کاهش دهد، خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مزمن را کاهش دهد و حتی باعث بهبود خلق و خو باشد. البته، به شرط آن‌که موارد مذکور رعایت شود.
✅ مراقبت‌های دوران بارداری در سه ماهه دوم
در مراقبت‌های سه ماه دوم بارداری، پزشک یا ماما به شما توصیه‌هایی درباره تغذیه، ورزش، استراحت و مصرف ویتامین‌های حاملگی خواهند داد. همچنین در این مرحله، آزمایش‌های خون و سونوگرافی نیز انجام خواهد شد.
برخی از نکات مربوط به مراقبت‌های سه ماه دوم بارداری عبارتند از:
- تغذیه
در این مرحله، باید به تأمین کافی کالری و مواد غذایی برای رشد جنین توجه کنید.
- استراحت
در این مرحله نيز استفاده از وسايلي مانند پتو، تشک و بالشت مناسب براي خواب، استفاده از صندلي‌هاي راحت براي نشستن و استفاده از روش‌هاي آرام‌بخش مانند يوگا و تمرينات تنفسي مفید است.
- ورزش
در این مرحله، بهتر است به تمرینات سبکی مانند پیاده‌روی یا شنا روزانه بپردازید. همچنین قبل از هرگونه فعالیت ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.
- آزمایش‌های خون
در این مرحله، آزمایش‌های خون بارداری شامل آزمایش گروپ خون، سطح هورمون‌های بارداری، سطح قند خون و … صورت می‌گیرد.
- سونوگرافی
در این مرحله، سونوگرافی جهت بررسی رشد جنین و تعیین جنسیت نیز صورت می‌گیرد.
لازم به ذکر است که این مراقبت‌ها باید توسط پزشک یا ماما انجام شود.
✅ دلایل استرس دوران بارداری
- تغییرات هورمونی
در دوران بارداری، سطح هورمون‌های مختلف در بدن زنان تغییر می‌کند که ممکن است باعث ایجاد استرس شود.
- نگرانی‌های پزشکی
زمانی که یک زن باردار است، او به دلایل پزشکی مختلف نگران می‌شود، از جمله سلامت خود و جنینش.
- تغذیه
تغذیه صحیح در دوران بارداری بسیار مهم است و اگر زن به خوبی تغذیه نکند، ممکن است باعث افزایش استرس شود.
- فشار روحی
بسیاری از زنان در دوران بارداری فشار روحی قوي داشته و باعث شده که به راحتي به استرس واکنش نشان دهند.
- تغیرات جسماني
در دوران بارداري، جسم يك زن تغييرات زيادي را تجربه مي كند که ناشی از تغییرات هورمونی می‌باشد. این تغییرات باعث افزايش استرس و نگراني خواهد شد.
داشتن استرس در دوران بارداری امری طبیعی است. اما اگر این استرس بیش از حد و خارج از کنترل باشد، می‌تواند منجر به بروز مشکلات متعددی برای مادر و جنین شود. از این رو کنترل استرس در دوران بارداری امری حیاتی است.
✅ کنترل استرس در دوران بارداری
برای کنترل استرس در دوران بارداری، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- تمرینات تنفسی
تمرینات تنفسی مثل نفس عمیق گرفتن و تنفس آهسته و عمیق می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.
- ورزش
ورزش منظم در دوران بارداری می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند. با این حال، قبل از شروع هر نوع فعالیت ورزشی، به پزشک خود مشورت کنید.
- خواب
خواب به مقدار کافی در دوران بارداری بسیار مهم است. میزان استاندارد زمان خواب، هفت الی هشت ساعت در شبانه روز است.
- روابط اجتماعی
رابطه با دوستان و خانواده و حضور در جامعه محل زندگی شما، به شما کمک می‌کند که از تنهایی و اضطراب دور شوید.
- مدیتیشن
مدیتیشن و یوگا می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب در دوران بارداری کمک کند.
- تغذیه سالم
تغذیه سالم با مصرف مواد غذایی سالم و مناسب، به شما کمک می‌کند تا بدن خود را در حالت بهینه نگه دارید و استرس را کاهش دهید.
- پشتیبانی
همراه شدن با پزشک، ماما، دوستان و به خصوص همسر و خانواده در دوران بارداری، به شما احساس پشتیبانی و حمایت می‌دهد.
